Ka Holo ʻAna o Ka Pepa
Hoihoi au i ka pilina i nā mea Hawaiʻi like ʻole ma ke kula kiʻekiʻe ʻo Kamehameha. E aʻo ana au i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kaʻu kula, a aia au i ma ka papa ʻōlelo Hawaiʻi makahiki ʻehā. I ko kaʻu kumu hāʻawi ʻana i kēia pāhana i kaʻu papa, ua makemake au e hana i kahi mea pili i ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻO ka hoʻoholo akula nō ia e noiʻi i ka moʻolelo o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula ʻo Kamehameha.
ʻOiai ana au e noiʻi ai e pili ana i kaʻu kula, noiʻi ʻia ka hapa nui o nā mea ma ka waihona palapala kahiko o ke kula ʻo Kamehameha. Ua pōmaikaʻi au i ka loaʻa ʻana o ke kūmole kualua mua i kākau ʻia e David Kāwika Eyre, ʻo ia hoʻi ʻo "Suppression of Hawaiian Culture at Kamehameha Schools." He kōkua nui loa ia pepa i ke alakaʻi ʻana i koʻu noiʻi ʻana, ʻoiai, ua hōʻuluʻulu pōkole ʻia nā hanana ma ke kula ʻo Kamehameha mai ka hoʻokumu ʻia ʻana o ke kula a hiki i nā makahiki mua o nā 2000. Me ia kūmole kualua i loaʻa ai nā kūmole kuakahi he nui iaʻu ma ka waihona palapala kahiko. Ua ʻimi au ma nā nūpepa, nā puke hoʻohaliʻa makahiki a me nā palapala hōʻike makahiki o ke kula no ka loaʻa ʻana o nā kūmole no kaʻu pāhana. Ma hope o ka hoʻokūkū moku a me ka hoʻokūkū mokuʻāina i maopopo ai iaʻu, pono au e hoʻohui i kaʻu pāhana i ka ʻano o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula i kēia lā. A ʻo ka hoʻomaka akula nō ia oʻu i ka ʻimi ʻana i nā hanana e pili ana i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula i kēia lā. Ua hana au me ka Papa Hoʻolālā 2015-2020 o Ke Kula ʻo Kamehameha, ʻo ia ka mea e haʻi i ko ke kula mau pahu hopu i ka ʻike Hawaiʻi e hoʻomaopopo ai.
I koʻu koho ʻana i ke ʻano pāhana, makemake au e hana i paena Pūnaewele i hiki ke aʻo ʻia he hana hou e kōkua ana iaʻu i kēia mua aku. Hiki nō hoʻi ke hoʻololi a hoʻoponopono maʻalahi ʻia kaʻu pāhana a hoʻokomo i nā kiʻi like ʻole ma kaʻu paena Pūnaewele.
Pili kēia ʻo "Ke Kula ʻo Kamehameha: Ka Hoʻokumu ʻAna i ke kula ʻŌlelo Hawaiʻi" i ko poʻomanaʻo, ke Kūʻē a me ka ʻAelike Hoʻokuʻu, ma muli o ke kūʻē o ka manaʻo o nā lālā like ʻole o ke kula, ʻo ia hoʻi nā haumāna, nā kumu, nā limahana, a me nā mākua e pili ana i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula nei. A ʻo ka ʻaelike hoʻokuʻu nō ia o nā ʻaoʻao a pau, a ʻo ka hoʻololi hou ʻia nō o ka papa haʻawina o ke kula. Nui ka mana o ko ke kula ʻo Kamehameha hoʻohuli manaʻo ʻana i nā ʻahahui Hawaiʻi ʻē aʻe; inā ʻaʻohe ʻahahui Hawaiʻi kūpaʻa o ke kula, ʻaʻohe kekahi o nā kula ʻōlelo Hawaiʻi a me nā ʻahahui ʻōlelo Hawaiʻi i kēia lā.
ʻOiai ana au e noiʻi ai e pili ana i kaʻu kula, noiʻi ʻia ka hapa nui o nā mea ma ka waihona palapala kahiko o ke kula ʻo Kamehameha. Ua pōmaikaʻi au i ka loaʻa ʻana o ke kūmole kualua mua i kākau ʻia e David Kāwika Eyre, ʻo ia hoʻi ʻo "Suppression of Hawaiian Culture at Kamehameha Schools." He kōkua nui loa ia pepa i ke alakaʻi ʻana i koʻu noiʻi ʻana, ʻoiai, ua hōʻuluʻulu pōkole ʻia nā hanana ma ke kula ʻo Kamehameha mai ka hoʻokumu ʻia ʻana o ke kula a hiki i nā makahiki mua o nā 2000. Me ia kūmole kualua i loaʻa ai nā kūmole kuakahi he nui iaʻu ma ka waihona palapala kahiko. Ua ʻimi au ma nā nūpepa, nā puke hoʻohaliʻa makahiki a me nā palapala hōʻike makahiki o ke kula no ka loaʻa ʻana o nā kūmole no kaʻu pāhana. Ma hope o ka hoʻokūkū moku a me ka hoʻokūkū mokuʻāina i maopopo ai iaʻu, pono au e hoʻohui i kaʻu pāhana i ka ʻano o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula i kēia lā. A ʻo ka hoʻomaka akula nō ia oʻu i ka ʻimi ʻana i nā hanana e pili ana i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula i kēia lā. Ua hana au me ka Papa Hoʻolālā 2015-2020 o Ke Kula ʻo Kamehameha, ʻo ia ka mea e haʻi i ko ke kula mau pahu hopu i ka ʻike Hawaiʻi e hoʻomaopopo ai.
I koʻu koho ʻana i ke ʻano pāhana, makemake au e hana i paena Pūnaewele i hiki ke aʻo ʻia he hana hou e kōkua ana iaʻu i kēia mua aku. Hiki nō hoʻi ke hoʻololi a hoʻoponopono maʻalahi ʻia kaʻu pāhana a hoʻokomo i nā kiʻi like ʻole ma kaʻu paena Pūnaewele.
Pili kēia ʻo "Ke Kula ʻo Kamehameha: Ka Hoʻokumu ʻAna i ke kula ʻŌlelo Hawaiʻi" i ko poʻomanaʻo, ke Kūʻē a me ka ʻAelike Hoʻokuʻu, ma muli o ke kūʻē o ka manaʻo o nā lālā like ʻole o ke kula, ʻo ia hoʻi nā haumāna, nā kumu, nā limahana, a me nā mākua e pili ana i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ke kula nei. A ʻo ka ʻaelike hoʻokuʻu nō ia o nā ʻaoʻao a pau, a ʻo ka hoʻololi hou ʻia nō o ka papa haʻawina o ke kula. Nui ka mana o ko ke kula ʻo Kamehameha hoʻohuli manaʻo ʻana i nā ʻahahui Hawaiʻi ʻē aʻe; inā ʻaʻohe ʻahahui Hawaiʻi kūpaʻa o ke kula, ʻaʻohe kekahi o nā kula ʻōlelo Hawaiʻi a me nā ʻahahui ʻōlelo Hawaiʻi i kēia lā.